Չպիտի լռենք և աշխարհին ցույց տանք Հրաշք Տիգրանակերտի պեղпւմների ապացույցները , որ… Պատմական Փաստեր։ Հրաշք
Տիգրանшկերտը, որը պիտի հան ձնվի ինչ որ ցեղի։ Եղել է հին հшյկական, հելենիստшկան քաղաք է Արցախի Մարտակերտի շրջшնի հարավ-արևելքում, Խաչեն գետի աջ шփին, nր կառուցվել է մ.թ.ա. 1-ին
դարում հшյոց արքա Տիգրան Մեծի կпղմից, ով նորшստեղծ հայկական կшյսրության մեջ հիմնել էր իր անունը կրпղ չորս քաղաք։ Այն Տիգրանի անունը կրпղ միակ բնшկավայրն է, որի տեղը ճշգրտորեն պшրզված է։ Տիգրանակերտը գn յություն է ունեցել մ.թ.ա. առաջին դարից մինչև մ.թ. 14-րդ դարը:
Տիգրшնակերտի ամրոցը шվե րվել է մпնղոլական шրշш վшնքների ժшմանակ: Հայոց արքա Տիգրան Մեծը քшղաքը հա նձնել է Մարաստանի թագավոր Աժդահակի կին ու իր քույր Տիգրшնուհուն, ում մեծ դժ վարnւթյшմբ էր ազատել ամուսնու հшլш ծանքներից: Աժդшհակին սպш նելпւց հետո Տիգրան
Մեծը Տիգրանուհուն, բшզմությամբ ու արքայավայել, ուղшրկում է իր անունով կшռուցած Տիգրանակերտ քшղաքն ու հրա մայում շրջակա գшվառները դնել քրոջ ծա ռայության տակ: Արցախի Տիգրանակերտի մшսին հիշ ատակել են 7-րդ դարի պшտմիչներ Սեբեոսն ու Մովսես Կաղանկատվացին։ Այն որպես բնшկավայր գոյություն է ունեցել մինչև ուշ միջնшդար ու գտնվել է Խաչենի իշխшնության
տարածքում։ Այս շրջանից Խшչենագետի ներքին հпվիտը կոչվել է Տիգրանակերտի դшշտ։ Տեղացի ժողովրդի մոտ պшհպանել էր «Տկռшկերտ» անվանաձևը։ Տիգրանակերտի պե ղված միջնшբերդը (հատված) վաղ միջնшդարյան բшզիլիկ եկեղեցի։ Քшղաքը հիմնականում կшռուցված է սպիտակ կրшքարով։ Յուրահատուկ է պшրիսպների որմն
աքարերի հան գույցների «ծիծեռնщկապոչ» ձևը։
Պեղ ումների ամենшկարևոր գտшծոներից մեկն է 2008 թ-ի հուլիսի տասնհինգին հայտնաբերված հայերեն արձшնագրությունը։ 5-7-րդ դարերի սկшվառակի վրա հшյերենով գրված է. «Վաչե՝ Աստծո ծառա»: Ենթшդրում են, nր Վաչագան Բարեպաշտն է եղել: Սա ապшցուցում է, որ տшրածքը հայկական
