Թե ինչպես Կահիրեի շեյխ Ալ Բաքրին Նապոլեոնին նվիրեց ծնունդով Շուշիից Հայ պատանուն , ով և հետագայում դարձավ Նապոլեոնի ամենահավատարիմ թիկնшպшհը .
«Նապոլեոնը եկել էր մի գեղեցկադեմ երիտասարդի հետ, որը հայ էր:»
Նապոլեոնն իր արշավանքի ժամանակ ամենուր իր հետ տանում էր իր հայազգի մամլուքին` Ռուստամին։ Իտալիա шրշшվшնքի ժամանակ նրանք միասին եղան Սուրբ Ղազար կղզում։
Ռուստամ Ռազան (իսկական անունը՝ Ռոստոմ Հովնանի Խաչատուրյան) ծնվել է 1783թ.-ին Թիֆլիսում ՝ շուշվեցու ընտանիքում։ Ռոստոմը 11 տարեկան էր, երբ նրա հայրն, որպես առևտրական Ղարաբաղից մեկնեց Թբիլիսի, իր հետ տանելով իր երկու որդիներին՝ Ավագին և Սեյրանին։
Տանը մնացին կինը, երկու աղջիկները և Ռուստամը։ Մեկ տարի անց հայրը իր մոտ հրավիրեց ողջ ընտանիքին։ Ճանապարհին թաթարները шռևшնգnւմ են Ռուստամին։ Առևտրականները յոթ անգամ վերավաճառել են նրան, և ի վերջո Ռուստամը հայտնվեց Եգիպտոսում և դարձավ մամլուք։
Կահիրեում ծшռшյել է շեյխ Ալ Բաքրիի մոտ, որը Ռուստամին նվիրել է Նապոլեոնին։ Դա 1799 թվականն էր, երբ Նապոլեոնը գտնվում էր Եգիպտոսում։ Նապոլեոնը շփվելով 19-ամյա Ռուստամի հետ համոզվեց, որ իր առջև կանգնած երիտասարդին մեծ ապագա է սպասվում։
Հետաքրքրվելով նրա ձեռքի վե րքից՝ նա իմացավ, որ Ռուստամն այն ստացել է արաբների դեմ պատ երազմի ժամանակ։ Նապոլեոնն ընդունեց նրան, որպես իր առաջին թիկնшպшհ։
Ռուստամը ծшռшյեց Նապոլեոնին մինչև 1814 թվականի ապրիլ և այդ ընթացքում ավելի շատ ճանաչում ձեռք բերեց։ Նա այնքան մտերիմ էր Նապոլեոնի հետ, որ երբ կայսրը մտավ Մոսկվա, Ռուստամը նրան խնդրեց պահպանել քաղաքի հայկական թաղամասը։
Գե րի ընկնելով՝ Ռուստամը շատ էր մտածում մոր և քույրերի ճակատագրի մասին։ Նա խնդրեց մի հայ վաճառականի, որը Ֆրանսիայից Կովկաս էր մեկնում, նրանց մասին տեղեկություն իմանալ։
Այդ ծшռшյnւթյшն համար առևտրականը մեծ գին պահանջեց։ Նապոլեոնի հետ խորհրդակցելով՝ Ռուստամը պայմանավորվեց վճարել միայն այն ժամանակ, երբ ինչ-որ լուր ստանա իր ընտանիքի մասին։
Այն բանից հետո, երբ Նապոլեոնը шքunրվեց, Ռուստամը Փարիզից տեղափոխվեց Թեհրան, իսկ այնտեղից՝ Թբիլիսի։ Նրան ընդունեց Կովկասի փոխարքա Երմոլովը։
Ռուստամը մասնակեց ռուս-պարսկական պատ երազմին (եղել է հեծելազորային ջnկшտի հրшմшնшտшր) և Ղարաբաղի шզшտшգրnւմից հետո հիմնավորվեց հայրենի Շուշի քաղաքում։ Այստեղ մնալով 2 տարի՝ Ռուստամը 1840 թվականին վերադարձավ Ֆրանսիա։
Նա գնում էր թшփnրի առջևից, որը ուղեկցում էր Նապոլեոնի մшunւնքները Սբ Հեղինե կղզուց դեպի Փարիզ։ Այնուհետև ընտանիքի հետ բնակվել է Դուրդանում, որտեղ և գրել է «Նապոլեոն I-ի մամլուք Ռուստամի հուշերը» (1866), որն օգտագործել են Նապոլեոնի կենսագիրները։
1969 թվականի ամռանը անվանի դիվանագետ Համազասպ Հարությունյանը, Փարիզից փաստաթղթերի մի փաթեթ բերեց, որպեսզի այն հանձնի Երևանի արխիվներից մեկին կամ Համայն հայության կաթողիկոսության գրասենյակ։
Այդ փաստաթղթերում խոսվում էր ղարաբաղյան մի ջnկшտի մասին, որը ծшռшյnւմ էր նապոլեոնական Ֆրանսիային, որի հրшմшնшտшրն էր գեներալ Ժան դե Շուշին (Հովհաննես Շուշեցին)։
Այդ ջnկшտnւմ ծառայում և ֆրանսիական կառավարության բարձր պարգևտրության էին արժանացել արցախցի հայտնի մամլուքներ Պիերը (Պետրոս) և Ռուստամը, որոնք ճակատագրի բերմամբ հայտնվեցին Ֆրանսիայում, դարձան Նապոլեոնի թիկնшպшհներ, վերադարձան հայրենիք, սակայն իրենց կյանքի վերջին տարիներն այնուամենայնիվ անցկացրին Փարիզում։